به گزارش خبرنگار اصفهان ۱۵، آلودگی هوا به عنوان یکی از چالش‌های اصلی کلانشهرهای کشور، اثرات منفی بسیاری بر سلامت انسان دارد. پژوهش‌های علمی نیز این موضوع را ثابت کرده است که بین میزان رویارویی انسان با ذرات PM ۲.۵ و مرگ زودرس در بزرگسالان، ارتباط مستقیم وجود دارد همچنین آلودگی هوا می‌تواند باعث بروز بیماری‌های ریوی، تنفسی، قلبی، عروقی، گوارشی و در نهایت سرطان و مرگ و میر شود و به همین دلیل اطلاع‌رسانی و آگاهی عمومی به شهروندان به ویژه افراد در معرض خطر مانند کودکان، بزرگسالان، بیماران و زنان باردار در این مورد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
مطابق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، در سراسر جهان سالانه حدود هفت میلیون نفر در اثر بیماری‌های منتسب به آلودگی هوای محیط آزاد و محیط داخل جان خود را از دست می‌دهند که از این تعداد حدود ۳.۷ میلیون مرگ منتسب به آلاینده‌های هوای محیط آزاد است. به عبارت دیگر هر روز حدود ١٠ هزار نفر در اثر بیماری‌های منتسب به آلودگی هوای محیط آزاد جان خود را از دست می‌دهند که حدود ۸۸ درصد از این موارد در کشورهای با درآمد کم و متوسط اتفاق افتاده است.
در اصفهان هم در فاصله کمتر از یک ماه، کیفیت هوای اصفهان چندین بار از مرز بحران گذشت و مدارس این کلانشهر و شهرهای اطراف آن تعطیل و طرح زوج و فرد از درب خانه‌ها اجرا شد و در اطلاعیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان اعلام شد ماندن در ترافیک و استنشاق هوای آلوده، سرعت ابتلاء به آسم را در کودکان افزایش می‌دهد، آلاینده‌های موجود در هوای خیابان‌های پر رفت و آمد موجب کاهش سطح اکسیژن خون می‌شود. در این اطلاعیه به شهروندان توصیه شد تا حد امکان از خروج غیرضروری از منزل و تردد بی‌مورد در معابر شهری خودداری کنند و بیماران قلبی و تنفسی، مبتلایان به آسم، کودکان و سالمندان نیز در فضای باز فعالیت نکنند و از حضور در سطح شهر خودداری کنند اما گشت و گذاری در خیابان‌های شهر نشان می‌دهد زندگی در زیر آسمان دود گرفته اصفهان همچنان بدون توجه به این اطلاعیه‌های آلودگی هوا جاری است.
زندگی روزمره شهروندان زیر آسمان دود گرفته
در یکی از پارک‌های مرکز شهر، چند بازنشسته روی نیمکت نشسته‌اند یکی از آنها درباره حضور در فضای باز با وجود هشدارهای وضعیت قرمز آلودگی هوا می‌گوید: صبح آلودگی خیلی غلیظ‌تر بود، الان کمی وضع بهتر شده، چه کنیم در خانه حوصله‌مان سر می‌رود، مسئولان باید مشکل را حل کنند وگرنه مردم که نمی‌توانند خودشان را در خانه حبس کنند تا آلودگی کم شود.
یکی دیگر از بازنشستگان ادامه می‌دهد: ۱۵ سال است که بازنشسته شدم و دلخوشی‌ام این است که هر روز چند دقیقه‌ای پیاده‌روی و اینجا با چند نفر از دوستان قدیمی صحبت کنم، وقتی بهار و تابستان هم هوا آلوده است یعنی ما هم همیشه در خانه بنشینیم و همین چند قدم راه و گپ و گفت ساده را هم از خودمان دریغ کنیم؟
کمی آن‌طرف‌تر دو پسر نوجوان در حال قدم زدن و گشت و گذار هستند، یکی از آنها می‌گوید: برای خرید کتاب آمده بودیم، گفتیم چند ساعتی بمانیم و با هم رفع اشکال کنیم، دوست دیگری می‌افزاید: از سه‌شنبه تا آخر هفته تعطیل هستیم، نمی‌شود که همه این مدت در خانه ماند و بیرون نیامد، آلودگی که همیشه هست، ولی ما حوصله‌مان سر می‌رود.
حسینی، حسابدار یک شرکت دولتی است، او خسارت‌های آلودگی هوا برای شهروندان را جبران‌ناپذیر می‌داند و ادامه می‌دهد: قبلاً یک حساسیت تنفسی جزئی داشتم که با این وضعیت هوا به آلرژی شدید تبدیل شد، نگرانم که مشکل آسم و ریه پیدا کنم. چند نفر از همکارانم هم مشکل قلبی و تنفسی دارند اما ادارات که تعطیل نشده است و سعی می‌کنیم با تهویه اتاق، هوای آلوده کمتری تنفس کنیم.
خانمی که با فرزندی در کالسکه کنار محوطه بازی ایستاده است، از وضعیت اضطراری آلودگی هوا اظهار بی‌اطلاعی می‌کند و می‌گوید: از خانه که بیرون آمدم متوجه گرفتگی و غبارآلودگی هوا شدم اما فکر کردم به خاطر سردی هواست، به هر حال من همیشه فرزندم را قبل از ظهر بیرون می‌آورم که هم خرید کنیم و هم حال و هوایمان عوض شود، خیلی بیرون نمی‌مانیم که هوای آلوده برایمان ضرر داشته باشد.
مرد میانسالی که در فروشگاه پوشاک کار می‌کند آلودگی هوای این چند روز اصفهان را محسوس می‌داند و می‌افزاید: صبح که از خانه بیرون آمدم تا الان، گلو و چشمانم می‌سوزد، حس می‌کنم گلودرد دارم اما چه کنم مغازه اجاره‌ای است و نمی‌شود به خاطر چند روز آلودگی هوا تعطیل کنم.
تا چه زمانی منتظر هوای پاک بمانیم؟
زن سالخورده‌ای که با سبد چرخدار در حال بازگشت از خرید است درباره آلودگی هوا می‌گوید: هوا آلوده است مادر! همین دیشب بود که به خاطر گرفتگی بینی و گلودرد و سردرد تا صبح خوابم نبرد ولی کارهایمان را که نمی‌توانیم انجام ندهیم، دیروز هم هوا آلوده بود، شما می‌گوئید من تا کی در خانه بمانم و منتظر شوم وضع بهتر شود تا بیایم نان و سبزی بخرم؟
زن جوانی که خودش را کارمند یک شرکت معماری معرفی می‌کند، برنامه‌های مسئولان برای حفظ سلامت شهروندان در روزهای عادی را ناکافی می‌داند و یادآور می‌شود: اگر وضعیت هوا برای عموم ناسالم است و مدرسه‌ها تعطیل می‌شوند باید کارخانه‌های دودزا و همه ادارات و شرکت‌ها هم تعطیل شوند تا مردم مجبور نباشند برای رفت و آمد به محل کارشان، چند ساعتی در برابر دود و آلودگی‌های سمی قرار بگیرند به خصوص اینکه طرح زوج و فرد از درب خانه است و نمی‌توانیم هر روز با وسیله نقلیه شخصی به سر کار برویم.
در کنار یکی از مجتمع‌های پزشکی مرکز شهر، زن و مرد میانسالی به چشم می‌خورند که از موتورسیکلت پیاده شده‌اند و به زحمت دنبال جایی برای پارک می‌گردند، از آنها درباره خطرات حضور در هوای آلوده می‌پرسم و مرد جواب می‌دهد: نوبت دکتر داشتیم اگر از امروز بگذرد باید یک هفته صبر کنیم تا دوباره نوبت بگیریم گفتیم چند لایه ماسک بزنیم تا شاید کمتر هوای آلوده را وارد بدنمان کنیم به هر حال ما که زود به خانه برمی‌گردیم اما با این همه آدم و خودرو که در شهر رفت و آمد دارند فکر نکنم به این زودی‌ها آلودگی کم شود.
از پیرمردی که همراه نوه‌اش از پیاده‌رو می‌گذرد درباره آلودگی هوا می‌پرسم، توضیح می‌دهد: اتفاقاً از سه‌شنبه که مدرسه‌ها تعطیل شد، دختر و نوه‌هایم به خانه ما آمدند چون خودشان در آپارتمان زندگی می‌کنند و حوصله بچه‌ها از خانه ماندن سر می‌رود، امروز هم کلاس آنلاین که تمام شد گفتم دست نوه‌ام را بگیرم و به مسجد ببرم تا مادرش کمی استراحت کنند، بچه‌ها چه گناهی کرده‌اند که هر روز به یک بهانه مجبور می‌شوند در خانه بمانند.
بیماری مزمنی که فراموش شد / افزایش گزینه‌های مرگ
مازیار ستاری، عضو هیئت مدیره و دادستان سازمان نظام پزشکی اصفهان درباره کم توجهی برخی شهروندان به هشدارهای آلودگی هوا به اصفهان ۱۵ می‌گوید: عوامل بسیار زیادی وجود دارند که باعث شده مردم توجه چندانی به هشدارهای آلودگی هوا کنند، یکی اینکه مسئله زاینده‌رود، آب و فرونشست آن قدر برای مردم اصفهان مهم شده که مشکلات قبلی را به کلی فراموش کرده‌اند و وقتی مشکلات از حدی فراتر می‌رود، مسائل قبلی کمرنگ‌تر می‌شوند.
وی با اشاره به پلمب مشعل‌های مازوت سوز نیروگاه‌های اطراف اصفهان، اظهار می‌کند: نمی‌دانیم این موضوع تا چه اندازه درست و قابل اطمینان است چون چون این اندازه از آلودگی که حتی به خارج از شهر هم کشیده و در جاده اصفهان به تهران نیز قابل مشاهده است، آیا می‌تواند تنها ناشی از دود اگزوز خودروها باشد؟
ستاری می‌افزاید: از آنجا که با اجرای طرح زوج و فرد از درب منزل و کاهش ۵۰ درصدی تعداد خودروهایی که در شهر رفت و آمد می‌کنند، در روزهایی که آلودگی بسیار زیاد است، باز هم تغییر محسوسی در کیفیت هوا ایجاد نمی‌شود، این سوال پیش می‌آید که آیا می‌تواند این آلودگی ناشی از وسایل نقلیه باشد یا موضوع دیگری در میان است؟
این پزشک عمومی مزمن بودن بیماری آلودگی هوا و تدریجی بودن پیامدهای آن بر سلامت انسان را دلیل اصلی بی‌توجهی برخی شهروندان به هشدارهای کمیته اضطرار می‌داند و می‌گوید: مسئله کرونا هم مزید بر علت شده یعنی در کنار مشکلات قرنطینه، محدودیت‌های رفت و آمد و واکسیناسیون که تاکنون اجرا شده، گزینه‌های مرگ آنچنان افزایش یافته که شاید ترس مردم هم از مرگ و میر کمتر شده باشد بنابراین مسئله آلودگی هوا یا اهمیت آن کاهش نیافته اما مردم کمتر به آن توجه می‌کنند.
اولویت مسئولان حفظ سلامت شهروندان باشد
عضو هیئت مدیره سازمان نظام پزشکی اصفهان با اشاره به راهکارهای مسئولان استانی برای کنترل آلودگی هوا، ادامه می‌دهد: انتخاب این اولویت‌ها تا اندازه زیادی بستگی به آن دارد که مسئولان اولویت را به حفظ سلامت مردم یا مسائل اقتصادی می‌دهند، اگر موضوع سلامت مردم در اولویت باشد باید همه بخش‌های آلاینده تعطیل شوند حتی فعالیت‌هایی که در کنار تولید آلودگی، به حمل و نقل وابسته هستند که خود آلودگی بیشتری ایجاد می‌کند.
وی با انتقاد از رفتارهای دوگانه مسئولان با منابع آلاینده، یادآور می‌شود: اگر سهم زیادی از آلودگی هوا ناشی از رفت و آمد خودروهای درون شهری باشد، ادامه فعالیت واحدهای تولیدی به معنای ادامه این رفت و آمد است.
هوای خانه هم آلوده است
ستاری زیان‌های آلودگی هوا را برای همه افراد قابل لمس می‌داند و می‌گوید: آلودگی هوا زیان‌های متعدد دارد هم برای کسانی که مشکلات تنفسی دارند باعث تشدید آسم و افزایش مصرف داروهای بیماران در نتیجه حاد شدن بیماری و ناتوان شدن افراد مبتلا به آن می‌شود و هم زمینه ایجاد عفونت در بدن و بروز انواع سرطان‌ها و ناهنجاری‌های جنینی را فراهم می‌کند که همه این هشدارها بارها و بارها اعلام شده‌اند.
وی درباره اثربخشی توصیه به خانه ماندن در شرایط اضطرار آلودگی هوا نیز توضیح می‌دهد: وقتی هوا آلوده باشد، افراد در خانه هم همین هوا را تنفس می‌کنند، شاید ذرات معلق در هوای خانه کمتر باشد اما درباره برخی آلاینده‌ها که باعث مسمومیت هوا شده، چه افراد در خانه باشند و چه در خیابان در معرض آن قرار می‌گیرند به ویژه خانه‌هایی که به خیابان و محل عبور و مرور نزدیک‌تر هستند.
پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم آلودگی بر سلامت افراد
ستاری افزود: در شرایطی که شهرک‌ها و فعالیت‌های صنعتی خارج از اصفهان هستند اما باعث آلودگی هوای شهر می‌شوند، یعنی منبع آلودگی قوی است پس چه فرقی می‌کند که در خانه باشید یا در خیابان؟ با این وجود، کمتر بودن میزان ذرات معلق و ریزگردها و نداشتن فعالیت‌های بدنی شدید در خانه باعث می‌شود که مسئولان بهداشتی در خانه ماندن را توصیه کنند.
این پزشک عمومی خانه‌نشینی شهروندان را زمینه ساز مشکلات جسمی و روانی می‌داند و می‌گوید: دلخوشی عده‌ای این بود که شب‌ها کنار بستر خشک زاینده‌رود یا در پارک‌ها پیاده‌روی کنند اما کاهش تعداد این افراد به دلیل آلودگی، تأثیرات جسمی و روانی برای افراد خواهد داشت از افزایش ابتلاء به دیابت و فشار خون گرفته تا تشدید استرس و ایجاد سرطان و بیماری‌های صعب‌العلاج دیگر که معمولاً این پیامدهای غیرمستقیم آلودگی هوا، نادیده گرفته می‌شوند.
تنها صنایع دلیل آلایندگی نیستند
ایرج حشمتی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار اصفهان ۱۵ با اشاره به وجود ۵۵۰ صنعت آلاینده در استان اصفهان اظهار می‌کند: ۴۵۰ نوع از صنایع اصفهان در شعاع ۵۰ کیلومتری آن قرار گرفته است که شش درصد از مساحت کل استان است. در همین مساحت ۳۵۰ واحد تولید آجر، ۱۰۰ واحد تولید گچ، ۵۰ واحد تولید قیر سنتی و ۵۰۰ واحد ریخته‌گری سنتی در حال فعالیت‌اند. واضح است که ۸۰ درصد از صنایع در همین مساحت فعالیت می‌کنند. آماری که نشان می‌دهد در مساحتی کوچک زندگی و اشتغال جریان دارد که نشان از توزیع نامتوازن صنایع در اصفهان است.
وی می‌گوید: تنها این صنایع دلیل آلایندگی نیستند بلکه تردد یک میلیون انواع خودرو و ۶۰۰ هزار دستگاه موتورسیکلت در اصفهان از جمله دلایلی است که بر میزان آلایندگی می‌افزاید. به طوری که اصفهان رکورددار مصرف گازوئیل در کشور شناخته شده است.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان در رابطه با مصرف مازوت در نیروگاه‌ها می‌گوید: با وجود سرما و کمبود گاز، مصرف مازوت در نیروگاه‌ها در مدت محدود مطرح بوده اما از طرفی هم به دلیل کیفیت هوای اصفهان ممانعت از این اقدام همواره در دستور کار حفاظت محیط زیست استان بوده است و در این راستا از سوی مدیران ارشد استانی، دستگاه قضا و نمایندگان مجلس شورای اسلامی و شورای اسلامی شهر، حمایت‌های قابل توجهی انجام گرفته است.
وی اظهار می‌کند: سازمان محیط زیست گزارش‌های فنی و کارشناسی را در رابطه با تأثیرات مخربی که مصرف مازوت بر روی کلانشهر اصفهان و شهرهای مجاور آن دارد ارائه می‌دهد. با این وجود، هنوز هم اقدامات انجام شده در راستای کاهش آلودگی هوا مناسب و تأثیرگذار نبوده است؛ زیرا میزان آلودگی در استان اصفهان به‌مراتب بیشتر از سایر استان‌ها است.
